برنامه ریزی استراتژیک سیتم ها و فناوری اطلاعاتی (IT/IS) عبارت است از فرایند تشخیص سیستم‌های کاربردی مبتنی بر کامپیوتر که سازمان را در اجرای طرح‌های کاری وتحقق اهدافش یاری می‌کند . برنامه‌ریزی استراتژیک مدت زیادی است که به عنوان یک ضرورت برای بهره‌برداری از منابع بالقوه سیستم‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی شناخته شده است و بررسی یافته‌های پژوهشی در این خصوص نشان می‌دهد که موانع عمده‌ای بر سر راه چنین برنامه‌ریزی‌های استراتژیک وجود دارد. این مقاله سعی دارد ضرورت برنامه‌ریزی توسعه‌ای سیستم‌ها و فناوری های اطلاعاتی برای نوسازی ساختارهای اقتصادی و اجتماعی ایران را مورد تاکید قرار دهد.
امروزه فناوری ارتباطات و اطلاعات یکی از ویژگی‌های مهم عصر اطلاعات به شمار می‌رود که امکان طراحی اشکال جدید سازمانی، سیستم های کنترلی جدید ،باز مهندسی فرایندهای سازمانی و مانند اینها را فراهم ساخته است . (IT/IS) به ما کمک می‌کند دیوارهایی را فروبریزیم که وظایف، محل‌های جغرافیایی و سطوح مدیریتی را از هم جدا می‌کنند و به ما اجازه می‌دهد شبکه جدیدی از روابط بین اعضای سازمان به وجود آوریم. در حال حاضر کشورهای جهان از لحاظ به کارگیری سطح فناوری در مراحل مختلف قرار دارند و متناسب با آن از ساخت اجتماعی متفاوتی نیز برخوردار هستند بنابراین ضروری است با برنامه‌ریزی توسعه‌ای مناسب از قابلیت‌های سیستم‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی در نوسازی ساختارهای اقتصادی و اجتماعی کشور خود بکوشیم.
● واکاوی برنامه‌های توسعه در ایران از منظر برنامه ریزی IS/IT
امروزه در اغلب کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه IS/IT یکی از ابزارهای مهم توسعه و پیشرفت محسوب می‌شود و در برنامه‌های توسعه اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. از یک طرف، برخی از کشورها مانند سنگاپور با اتخاذ استراتژی پیشگامی به موفقیت‌های قابل توجهی دست یافته‌اند. همانطور که دروگ (۱۹۹۷) اشاره می‌کند، هر چند عمر به کارگیری سیستم‌ها و فناوری اطلاعات در سنگاپور زیاد نیست ،اما با اتکا به یک برنامه جامع به سرعت در حال تبدیل شدن به یک برنامه جامع به سرعت در حال تبدیل شدن به یک جزیره هوشمند است و از این رهگذر سطوح بالایی از کارایی، اثر بخشی و کسب مزیت رقابتی را تجربه کرده است. از طرف دیگر در کشورهایی مانند ایران به دلیل شرایط خاص، کمتر به نقش کلیدی این ابزارها در حیات توسعه کشور توجه شده است. نگاهی به برنامه اول و دوم توسعه کشور نشان می‌دهد که برنامه ریزی IS/IT چندان مورد توجه واقع نشده است و سیاست‌های مناسبی نیز در جهت هدایت سازمان‌ها برای طراحی و استقرار سیستم‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی اتخاذ نشده است. در برنامه سوم توسعه در حوزه‌های فرابخشی سند برنامه، سر فصلی از موضوعات به فناوری اطلاعات به عنوان یکی از محورهای توسعه ملی تصریح و خطوط اصلی توسعه در این حوزه در بخش‌های مختلف نرم افزار، سخت افزار، نیروی انسانی، مخابرات، اطلاعات و مدیریت مورد لحاظ قرار گرفته است.
به رغم چنین تأکیداتی، مجموعه اقدامات عملی دستگاه‌های اجرایی کشور در مقایسه با دیگر کشورها، چندان رضایت بخش نیست اما نمی‌توان انتظار داشت سازمان‌ها در کاربرد سیستم‌ها و فناوری های اطلاعاتی به طور جهشی عمل کنند. اکنون تجربه انباشته سازمان‌ها این امکان را فراهم ساخته است تا با پرداختن به برنامه‌ریزی استراتژیک سیستم‌ها و فناوری اطلاعاتی، قدم اساسی در فرایند یادگیری سازمانی برداشته شود.
● نگرشهای برنامه‌ریزی استراتژیک IT/IS
برنامه‌ریزی استراتژیک مدت‌های زیادی است که به عنوان یکی از فعالیتهای بنیادین مدیریت ارشد تشخیص داده شده است. برنامه‌ریزی استراتژیک IT/IS عبارت است از فرایند تشخیص بدره (Prtfolio) سیستم‌های کاربردی مبتنی بر کامپیوتر که به یک سازمان در اجرای برنامه‌های کاری و تحقق اهدافش یاری می‌رساند. بنابراین نیاز به اجرای ماهرانه برنامه‌های استراتژیک IS/IT هم در مطالعات تجربی و هم تجویزی مورد تأکید قرار گرفته است. اساساً این مطالعات نشان می‌دهد که کم توجهی به برنامه‌های استراتژیک میتواند به از دست رفتن فرصت‌های زیاد، تلاش‌های اضافی، شکل‌گیری سیستم‌های ناسازگار و ضایع شدن منابع منجر شود.
● یکپارچه ‌سازی استراتژی‌ها در سطوح مختلف
تجربه به‌کارگیری سیستم‌ها و فناوری های اطلاعاتی در ایران نشان می‌دهد که این سازمان‌ها از نظر بکارگیری IS/IT مراحل اولیه را پشت سر گذاشته و در آستانه ورود به مراحل ثانویه قرار دارند. یعنی برای بهره گیری از مزایای ISIT در بخش‌ دولتی و خصوصی نیازمند برنامه ریزی استراتژیک برای طراحی واستقرار سیستم ها و فناوری‌های اطلاعاتی هستند. به همین دلیل لازم است با ابعاد مختلف چنین برنامه ریزی بیشتر آشنا باشند. یکی از ویژگی‌های برنامه‌ریزی استراتژیک ISIT جامعیت است. این مفهوم برای توصیف حدود یا قلمرو راهکارها در فرایند برنامه ریزی استراتژیک بکار گرفته می‌شود. جامعیت یکی دیگر از ویژگی‌های برجسته فرایند برنامه‌ریزی استراتژیک است که به وجود ساختار، متون، رویه‌های مکتوب و خط‌مشی‌هایی اشاره دارد که راهنمای فرایند برنامه‌ریزی است. تمرکز، به توازن بین خلاقیت و جهت‌گیری نظارتی در درون فرایند برنامه ریزی استراتژیک اشاره دارد. جریان نیز به نقش مدیران سازمانی و بخشی در شروع فرایند برنامه ریزی اشاره دارد و به عنوان یکی از ویژگی‌های مهم برنامه‌ریزی استراتژیک محسوب می‌شود.
از دیگر ویژگی‌های برنامه‌ریزی اسراتژیک مشارکت است یعنی درحالی که جریان برنامه‌ریزی با جهت‌گیری عمودی سیستم برنامه ریزی مرتبط است، مشارکت بر حدود درگیری افراد در برنامه ریزی استراتژیک تأکید دارد. همچنین یکی از مهم‌ترین ابعاد برنامه‌ریزی در مدیریت استراتژیک که به آزمون سرعت تصمیم‌گیری انطباق‌پذیری استراتژیک می‌پردازد، سازگاری است.
● فرایند برنامه‌ریزی استراتژیک ITIS
برنامه ریزی استراتژیک سیستم‌ها و فناوری‌های اطلاعات ،زمانی اثر بخش خواهد بود که استراتژی‌های تدوین شده در سطوح سازمانی از سازگاری لازم با خط مشی‌های دولتی برخوردار باشند. به عبارت دیگر با توجه به ارتباط و تاثیر متقابل سطوح خط مشی گذاری و تدوین استراتژی، سازمان‌ها باید در چارچوب خط‌مشی‌های دولتی ناظر بر ITIS برنامه ریزی استراتژیک خود را تهیه و تنظیم کنند .
بر اساس نظریات محققان فرایند برنامه ریزی استراتژیک ITIS شامل مراحل زیر می‌شود:
- شروع و آمادگی: در این مرحله مدیریت یک سیستم برنامه‌ریزی را ساماندهی می‌کند و وظایف پروژه و نقش‌ها را تعریف می‌کند. یک مسئول پروژه انتظارات پروژه را برای تیم برنامه‌ریزی تشریح می‌کند به طوری که همه اعضاء از قلمرو و اهداف پروژه آگاهی پیدا ‌کنند.
- تحلیل استراتژی: سازمانی در این مرحله تیم برنامه ریزی با مدیران مصاحبه می‌کند تا سازمان کار، استراتژی‌های سازمانی، فرایندهای عمده و نیازهای اطلاعاتی سازمان را مستند کنند. این اطلاعات سپس در قالب مجموعه‌ای از استراتژی‌ها ترکیب می‌شوند که جهت استراتژیک سازمان را تعریف و پایه مدل سازمانی را شکل می‌دهد. - ارزیابی ISIT فعلی: طی مرحله سوم، تیم برنامه ریزی وضعیت سیستم‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی را مورد ارزیابی قرار می‌دهد تا اصلاحات کوتاه مدت برای سیستم‌های موجود را پیشنهاد کند.
- تحلیل عملیات سازمان: در این مرحله مستند‌سازی و اقدامات کاری در سطوح عملیاتی صورت می‌گیرد. تیم برنامه ریزی با مدیران عملیاتی مصاحبه می‌کند تا نیازهای اطلاعاتی، فرایندها، استراتژی‌های سازمان را تشخیص ‌دهد. این داده‌ها مدل حجمی سازمان را نشان می‌دهد. تیم آن را با نیازهای استراتژیک مدیران ارشد مقایسه می‌کند تا شکاف موجود بین نیازهای ادراکی مدریت ارشد و عملیات نشان دهد. تیم کاری برنامه‌های کلیدی را برای مستندسازی ساز وکارها و فرایندها به کار می‌گیرد.
- تکمیل مدل سازمانی: در این مرحله مدل سازمانی را نهایی می‌کنند و از طریق مدیریت ارشد، اصلاحات و موارد تکمیلی را مورد بررسی قرار می‌دهند. سپس تیم مدل را مورد تحلیل قرار داده و زمینه‌های کاری را مشخص می‌کنند. با استفاده از برنامه‌های کلیدی، مدل سازی به مدل های کاری در زمینهای مختلف تقسیم می‌شود. استراتژی‌های فرعی، واحد سازمانی داده ها و فرایندهای کاری شکل می‌گیرد.
- تعریف معماری اطلاعات: در مرحله ششم، تیم کاری معماری اطلاعات سازمانی را تعریف می‌کند که شامل سیستم‌های کاربردی، فناوری‌ها، داده‌ها و مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی در سازمان است. در این مرحله گامهای اجرایی نیز فهرست می‌شوند.
- طراحی برنامه استراتژیک: ISIT در این مرحله ، تیم برنامه ریزی پروژه کوتاه مدت و بلند مدت را تعریف می‌کند . این مرحله شامل تعیین اولویت پروژه‌ها و برآورد هزینه های هر یک از پروژه‌هاست و بعد از تائید بالاترین مقام سازمانی طراحی پروژه‌های اولویت‌دار شروع می‌شود .
- بازبینی و ارزیابی :‌در مرحله هشتم، تیم برنامه ریزی کار خودش را طی برنامه‌ریزی مورد بازبینی و ارزیابی قرار می‌دهد .این ارزیابی فعالیت‌های برنامه ریزی اینده را تکمیل و یادگیری برنامه ریزی موثر را ارتقاء می‌دهد.
● در ایران ISIT - چالش‌های برنامه ریزی استراتژیک
روندهایی چون پویایی رقابتی ،جهانی شدن و تغییرات سریع وفناوری اطلاعاتی چالش هایی را در عصر اطلاعات پیش رو دولتها و سازمانها قرار داده است که کشور ما نیز از آن مستثنی نیست . مهمترین این چالش‌ها عبارتند از :ازتقای آگاهی های سیستم های اطلاعاتی در تمام سطوح سازمانی و ملی، اقدام برای استقاده از فرصتهای ISIT و استفاده استراتژیک از آنها ،و برنامه ریزی استراتژیک ISIT و چگونگی تاثیر فناوری اطلاعاتی بر ساختار صنعت یا توازن سیاسی بین ملت‌هاست. از جمله عوامل بازدارنده استفاده از ISIT میتوان به ابزار رقابتی سازمانها و کشورها ،ارزیابی ارزش استراتژیک سیستم‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی و نقش سیستم‌ها و فناوری‌ اطلاعات در کسب مزیت رقابتی اشاره کرد. بدون شک فقدان برنامه‌ریزی استراتژیک ISITدر ایران به طور جدی توانایی سازمانهای بخش دولتی و خصوصی برای بهره برداری از مزایای فناوری‌ها و سیستم های اطلاعاتی را کاهش می‌دهد . امروزه نقش استراتژیک ISIT بر کسی پوشیده نیست همین سبب شده است تا سازمانها مسائل و مشکلات ناشی از طراحی و استقرار و نگهداری آنها را پذیرا باشند، هر چند برای استفاده از فناوری‌ها و سیستم‌های اطلاعاتی در ایران تلاشهایی صورت گرقته است اما در مقایسه با دیگر کشورها از کمیت و کیفیت کافی برخوردار نیست. همگام بودن با روند توسعه جهانی یکی از عوامل بازدارنده توسعه سیستم‌ها و فناوری های اطلاعاتی در ایران محسوب می‌شود. کم توجهی و بعضاً عدم آگاهی از تحولات اقتصادی مبتنی بر فناوری‌های اطلاعاتی سبب شده که نه تنها سیاست‌های اصولی لازم در این زمینه وضع نشود ، بلکه موضع گیری‌های منفی (با استناد به مسائل اخلاقی ) در مقابل فن‌آوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی نیز لزوم پرداختن به این مهم را به تاخیر انداخته است . بر این اساس مهم‌ترین چالش‌های پیش‌رو سازمان‌های بخش دولتی در برنامه‌ریزی استراتژیک سیستم‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی شامل: یکپارچه سازی استراتژی‌ها در سطوح مختلف، تغییر نگرش مدیران ارشد، دفع یا تقلیل موانع اجرایی، تغییر نقش بازدارندگی دولت و چگونگی مدیریت در محیط‌های پیچیده است.
● بحث و نتیجه‌گیری
این نگرش که برای اجتناب از پیامدهای منفی سیستمها و تکنولوژی‌های اطلاعاتی باید با آن مقابله کرد و یا با طراحی و استقرار محدود و گزینشی آن اقدام کرد ،خود از عواملی است که برنامه‌ریزی استراتژیک ISIT را در ایران به تاخیر انداخته است . فقدان برنامه ریزی استراتژیک نیز به نوبه خود مسائلی را در اداره امور عمومی و مدیریت اثر بخشی و کارآمد سازمان‌ها ایجاد کرده است که مهم‌ترین آنها عقب ماندگی سازمان‌ها و کشور برای حضور موثر و رقابت در عرصه‌های نوین جهانی است . در گذشته برندگان اقتصادی کسانی بودند که محصولات و خدمات جدیدی را تولید می‌کردند ، اما در قرن حاضر مزیت رقابتی پایدار بیشتر حاصل فناوری‌های فرایندی جدید و کمتر حاصل فناوری های تولیدی جدید است و آنچه قبلاً در اولویت قرار داشت اختراع محصولات جدید بود اما در حال حاضر اختراع و تکمیل فرایندهای جدید اهمیت اول را به خود اختصاص داده است .سیستم های اطلاعاتی و فناوری اطلاعاتی را می‌توان برای خلاقیت در تغییر ساختارهای سازمان و روش‌های عملکرد یک سازمان در رابطه با مشتریان و ارباب رجوع به کار گرفت و از این طریق به مزایای زیادی دست یافت.
به رغم مشکلات در طراحی و اجرای برنامه‌‌های ISIT خیلی از سازمانها وقت وکوشش را در این راه صرف کرده‌اند. پژوهشگران این حوزه از طریق بحث وگقتگو با مدیران سازمانهای بخش دولتی و خصوصی تعدادی از مسائلی که سازمانها به واسطه فقدان برنامه ریزی استراتژیک سیستمهای اطلاعاتی با آن مواجه هستند رابه این شرح فهرست کرده‌اند: سرمایه‌گذاری‌های سیستمهای اطلاعاتی از اهداف کاری حمایت نمی‌کنند، سیستم‌هایی که به صورت یکپارچه طراحی نشده‌اند باعث دوباره‌کاری، تاخیر و اتلاف منابع می‌شوند، فقدان ابزاری برای شناخت اولویت‌ها در رابطه با پروژه‌ها و منابع وجود دارد، روشی برای تصمیم گیری در خصوص سطوح منابع مطلوب یا چگونگی زمان به کارگیری منابع خارجی وجود ندارد، اطلاعات مدیریتی ضعیف (ناسازگاری، عدم دقت، کند بودن و در دسترس نبودن و حمایت نکردن فرایندهای تصمیم‌گیری کلیدی) از دیگر موارد است. سوءتفاهم بین کارکنان متخصص فناوری اطلاعات (تضاد و عدم رضایت ) عدم سازگاری استراتژی‌های فناوری با اولویت کاری وعدم تخصیص سرمایه گذاری‌های زیر ساختی نیز از جمله مواردی است که میتوان به آن اشاره کرد. همانطورکه اشاره شد فقدان برنامه‌ریزی استراتژیک ISIT باعث می‌شود. سازمان‌ها نتوانند به طور موثر و کارآمد از منابع اطلاعاتی و تکنولوژی خود بهره گیرند . بنابراین برنامه ریزی استراتژیک سیستم‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی مطابق با نظر محققان کشورهای دیگر یک ضرورت بنیادین در برنامه چهارم توسعه کشور محسوب می‌شود تا از این طریق بتوان به اهداف سه گانه، کارایی، اثر بخشی و کسب مزیت رقابتی نائل شد. هر چند برنامه‌ریزی استراتژیک ISIT چالش های زیادی را پیش روی مدیران سازمانها قرار می‌دهد، اما نقش هدایتی و تسهیل کنندگی دولت با اتخاذ خط مشی های مناسب در برنامه چهارم توسعه ،بسیار تعیین کننده است.

منبع: نشریه فرهنگ و پژوهش- ۲/۸۴

 

الف) آشنایی با کشور سنگاپور

کلمه سنگاپور برگرفته از زبان مالایایی به معنای شهر شیر و ببر است.

این کشور از شمال با مالزی و از جنوب به اندونزی همسایه است.

این سرزمین در سال 1819 برای شرکت هند شرقی بریتانیا و به صورت بندری برای بارگیری قلع و لاستیک مالایا توسعه یافت.

این سرزمین از سال 1942 تا 1945 به اشغال ژاپن درآمد.

در سال 1959 به خودگردانی رسید.

در سال 1963 به فدراسیون مالزی پیوست و در سال 1965 از آن خارج شد.

سنگاپور از زمان استقلال تحت حکومت مقتدرانه لی کوان یو (نخست وزیر از سال 1965 تا 1991) ثروتمند شده است.

اهمیت استراتژیک این کشور کوچک به دلیل قرار گرفتن در دهانه مالاکا و در مرکز راه های دریایی و هوایی اقیانوس های هند و آرام و دریای چین قرار دارد.

این کشور هدایت صادرات و واردات منطقه شرق آسیا را به عهده دارد و نوع اقتصاد آن خدمات گرا است.

رئیس حکومت در این کشور رئیس جهمور است و برای مدت 6 سال انتخاب می شود و نخست وزیر رئیس دولت است و رئیس حزب اکثریت در مجلس است.

کشور سنگاپور حدود 704 کیلومتر مربع مساحت دارد و به جز یک شهر، شهر دیگری ندارد.

در حقیقت سنگاپور یک "شهر-کشور" است.

و حدود 5 میلیون نفر جمعیت دارد.

ب) اقتصاد سنگاپور

براساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد از نظر رشد اقتصادی این کشور در رده پنجم جهانی و بالاتر از آمریکا است.

تولید ناخالص ملی GNP این کشور در سال 2007 برابر 228 میلیارد دلار بوده است.

برترین اقتصاد بازرگانی در آسیا در دسامبر 1999

دومین اقتصاد آزاد جهان در سال 2000

دومین اقتصاد رقابتی جهان بعد از آمریکا

عوامل دخیل در موفقیت سنگاپور:

موقعیت استراتژیک

زیرساختار ممتاز: برحسب گنجایش ترافیکی بندری جهان، بندر سنگاپور یکی از پرترافیک ترین بنادر جهان است.

در کنار برجسته بودن از لحاظ امکانات حمل و نقل دریایی،  فرودگاه چانگی سنگاپور از نقطه نظ راندمان و بازده یکی از برترین فرودگاه های جهان است.

 گزارش رقابت جهانی -  زیر ساختار (2000)

 شبکه کارآمد ارتباط از راه دور

سیستم مالی:

این کشور چهارمین مرکز مبادلات ارز خارجی و پنجمین تاجر بزرگ در مشتقات و نهمین مرکز دارای سواحل طولانی جهت می باشد.

عوامل دیگری چون: دولت موثر و کارآمد، تاکید بر تحصیلات، آموزش، علم و فناوری، روابط بسیار عالی میان کارگر و کارفرما و یک نیروی کار انعطاف پذیر و رقابتی.

گزارش رقابت پذیری جهانی – علم و فناوری (2000)

 

 سنگاپور و فناوری اطلاعات

در جزیره ای که فاقد منابع طبیعی است، سنگاپوری ها آموخته اند مهارت ها و پشتکار خود را با فناوری و تحصیلات ترکیب کنند تا زمینه رشد اقتصادی خود را فراهم آورند.

سنگاپور اولین کشوری است که حرکت به سوی اقتصاد دانش محور را آغاز کرده است.

در سال 1981 سنگاپور اولین کشوری بود که خدمات رایانه ای را به شهروندان شروع کرد. در سال 1986، 98% مردم سنگاپور دسترسی به شبکه های پرسرعت با پهنای باند زیاد داشته اند.

تمام سرویس های دولت به صورت آنلاین است و معنای واقعی دولت الکترونیک در آنجا عملی شده است و تجارت الکترونیک بیش از 50% عملی شده است.

آسمانخراش ابر دیجیتال در سنگاپور

 تجارت الکترونیک

براساس تحقیقات انجام گرفته و عواملی همچون اتصال به شبکه، اوضاع کسب و کار، پذیرش تجارت الکترونیکی توسط تولیدکنندگان و مصرف کنندگان، وجود قوانین و مقررات مناسب، فراهم بودن خدمات حمایتی برای تجارت الکترونیکی و زیرساخت های اجتماعی و فرهنگی، به عنوان عمده ترین محورهای تعیین کننده گسترش تجارت الکترونیکی در کشورها شناخته شده اند. سنگاپور جزو 5 کشور برتر است.

بر اساس گزارش موسسه تحقیقاتی تیلر نلسون در سال 2001 تعداد کاربران اینترنت که خریدهای آنلاین انجام می دهند، سنگاپور را در میان 36 کشور بررسی نموده و از بین شاخص های کم (خرید آنلاین کمتر از 20% توسط کاربران اینترنت)، متوسط (خرید آنلاین بین 20 تا 40 درصد توسط کاربران اینترنت)، بالا (خرید آنلاین بالاتر 40% توسط کاربران اینترنت) رتبه بالا را کسب نموده است.

 سرعت و پهنای باند اینترنت

سنگاپور دارای سرعت اتصال اینترنت در آن بیش از 26 گیگابیت بر ثانیه است. (در ایران ۳ گیگابیت)

دولت سنگاپور کنسرسیومی موسوم به OpenNet را به عنوان برنده مزایده ایجاد شبکه نسل جدید دسترسی به اینترنت پر سرعت معرفی نمود. این کنسرسیوم موظف است از طریق ایجاد شبکه فیبرنوری دسترسی همه مردم سنگاپور به اینترنت با سرعت یک گیگا بیت در ثانیه را تا سال 2012 امکانپذیر کند.

سیستم هوشمند ترافیک

سیستم الکترونیکی و هوشمند ترافیک سنگاپور یکی از مشهورترین سیستم های حمل و نقل جهان است. به ندرت ممکن است تصادفی در این کشور رخ دهد و اگر چنین شود، به وسیله تابلوهای الکترونیکی بلافاصله به اطلاع رانندگان مسیر می رسد. گرفتن گواهینامه علاوه بر دشواری های خاص آن به پرداخت مبلغ بسیار کلانی نیاز دارد. با نصب یک تگ RFID روی خودروها حرکت از درون برخی بزرگراه ها و خیابان ها مستلزم پرداخت مالیات عبور به صورت الکترونیکی است. سیستم حمل و نقل عمومی بسیار فعال و مدرن است.

بانک الکترونیک

کسی در این کشور به بانک مراجعه نمی کند مگر برای باز کردن حساب. بنابراین نه از صف بانک خبری هست نه هزینه میلیاردی صدور قبوض خدماتی و ... دولت فقط برای افراد کهنسال که توانایی لازم برای استفاده از این امکانات را ندارند افرای را استخدام و یا شرکت هایی را مجوز به تاسیس داده که با وکالت دادن فرد به آنها انجام عملیات بانکی به صورت کاملا الکترونیکی انجام می گردد.

سنگاپور سرزمین بدون پسماند

بدلیل رشد روز افزون سنگاپور در سال های 1970 تا 2000 این کشور با مشکل دفع زائدات جامد رو به روست و نکته اساسی محدود بودن زمین است. برنامه ریزی یکپارچه و هدف گذاری حصول به سرزمین "بدون پسماند" و "بدون دفن" از راهکارهای در نظر گرفته شده برای پاسخگویی به این مشکلات است.

در این کشور چهار مرکز زباله سوزی با هدف تولید انرژی از زباله و یک مرکز دفن بهداشتی فرا ساحلی برای زائدات غیرقابل احتراق را دفع کنند. افزایش زباله به حدی که اگر کنترل نشود هر 5 تا 7 سال یک واحد زباله‏سوز با طرفیت 3 هزار تن در روز باید ساخته شود. به علاوه این کشور هر 25 سال یک بار باید 350 هکتار از مساحت خود را برای دفن زباله اختصاص دهد. جهت مواجهه با این مشکل این کشور مجبور به هدف گذاری برای استراتژی  " بدون پسماند" و "بدون دفن" شده اند.

آموزش در سنگاپور

سیاست های کلان آموزشی سنگاپور، متمرکز بر رشد منابع انسانی است و سعی می شود تا دانش آموزان را با نیازهای فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی کشور آشنا ساخته و با آموزش مهارت های ویژه، نیروهای کاری لازم جهت رفع این نیازها را تعلیم دهند. نظام آموزش و پرورش سنگاپور بیشتر بر مبنای آموزش اخلاق و تربیت بدنی، پرورش افکار خلاق، منتقد و مستقل استوار است.

و اما IT در سنگاپور

فناوری اطلاعات به عنوان اهرمی برای پیش بردن جمعیت خردمند سنگاپور به سمت جایگاهی در بین ملت های پیشرفته جهان مورد استفاده قرار گرفته است. در اوایل دهه 1980 یک تلاش جمعی و هماهنگ برای مهار کردن قدرت رایانه ها به شکل یک طرح ملی آغاز شد و دولت سنگاپور زمام رهبری و مدیریت این حرکت را در دست گرفت. عملیات فناوری اطلاعات سنگاپور در 3 فاز شکل گرفت و ساختار هر کدام از آنها ناشی از یک طرح ملی بود که به طور واضح هدف ها، سیاست ها، منابع و پروژه ها را به هم ارتباط می دهد.

فاز اول – بین 1981 الی 1985: با شروع طرح رایانه ای سرویس های مدنی و تاسیس هیات رایانه ای ملی آغاز شد. هدف اصلی رایانه ای کردن وزارتخانه های دولتی برای بالا بردن میزان بهره وری و افزایش کیفیت خدمات به مردم بود.

تکمیل کادر متخصصان رایانه، استفاده از فناوری های کاربردی مثل روندهای اجرایی، مدل کردن داده ها و سیستم های مدیریت بانک های اطلاعاتی بود.

تا جایی که یک آمار در سال 1988 نشان داد که این دولت در ازای هر دلار سرمایه گذاری در برنامه فناوری اطلاعات در برنامه 5 ساله فاز اول حدود 2.8 دلار کسب کرده است و نیاز به 5000 شغل و پست دولتی از بین رفته است.

فاز دوم – از سال 1986 تا 1990: دوران طرح فناوری اطلاعات ملی بود. اهداف این طرح عبارت بود از توسعه صنایع فناوری اطلاعات بر اساس یک صنعت نیرومند متکی به صادرات و بهره وری تجاری از طریق بکارگیری فناوری اطلاعات. در این مرحله تمرکز و حساسیت کار از بخش عمومی به بخش خصوصی منتقل شد. توسعه نیروی انسانی فناوری اطلاعات در این مرحله بیشتر در زمینه تلاش های تحقیقاتی شکل گرفت.

فناوری های کاربردی اصلی مثل مهندسی نرم افزار، سیستم های تخصصی و تبادل اطلاعات الکترونیکی بیشترین میزان توجه را به خود اختصاص داد.

به طوری که در اوایل دهه 1990 سنگاپور به یک صنعت فناوری اطلاعات شکوفا و پر رونق با شرکت های فناوری اطلاعات رو به افزایش بومی در قسمت تولیدات، تبدیل به رهبر صنعتی بین المللی شد. مراکز تحقیقاتی تاسیس شدند که به توسعه فناوری و بکارگیری آن در صنعت و بازرگانی کشور بپردازند.

فاز سوم از سال 1991 آغاز و با ارائه طرح اصلی IT2000 آغاز شد. و اکنون سنگاپور را به یک جزیره هوشمند تبدیل نموده است.

شهر هوشمند اینچنین تعریف شده که جایی که فناوری اطلاعات تمامی نیازهای جامعه در خانه، در محل کار، صنایع و بازرگانی و حتی بازی ها را برطرف می کند.

اهداف مطرح شده عبارت بودند از: بکارگیری فناوری اطلاعات به طور گسترده به منظور تقویت رقابت داخلی و بالا بردن استاندارد زندگی مردم کشور. اگر چه تعدادی از بخش های صنعتی در این طرح شرکت کردند و قصد انجام پروژه های اولیه را داشتند، اما هدف بزرگتر همکاری با تمام حوزه های مختلف افراد در سراسر کشور است. هدف رسیدن به یک کیفیت زندگی بهتر بوده است. جامعه مرفه انتظار زمان فراغت بیشتر و امکانات تفریحی سطح بالاتر و راضی کننده تری دارد. در همان زمان رونق و شکوفایی بیشتر بستگی به توانایی مردم در یادگیری مهارت ها و تخصص یافتن در فناوری های جدید دارد. فناوری اطلاعات یک زیر بنای اطلاعاتی برای تجار، منشی ها، مهندسین، خانه دارها و دانش آموزان فراهم آورده که بتوانند به اطلاعات مختلف از منابع اصلی و در چندین فرم مختلف دسترسی پیدا کنند و آنها را بکار گیرند.

 

 

 

 

 

بر اساس برنامه IT2000 سنگاپور به یک جزیره هوشمند تبدیل شده که در واقع اولین کشور جهان است که دارای یک زیربنای اطلاعاتی پیشرفته و در حد ملی است که رایانه ها را تقریبا در تمامی خانه ها، مدارس، دانشگاه ها، ادارات و مکان های شغلی به هم مرتبط می کند.

رایانه به یک وسیله اطلاعاتی چند منظوره تبدیل می شود که کاربردهای تلفن، تلویزیون و رایانه را در خود جمع کرده و می تواند صدا، تصویر، متن و داده ها را در اختیار کاربران قرار دهد.

سنگاپور با بهره گیری  وسیع از فناوری اطلاعات در جهت تقویت رقابت اقتصادی و سطح و کیفیت زندگی در حال حاضر به یکی از ملت‏های پیشرفته جهان تبدیل شده است.

5 استراتژی اصلی دورنمای این جزیره هوشمند

1-    توسعه یک کانون جهانی

سنگاپور تمایل دارد که به عنوان یک کانون جهانی برای تجارت، خدمات و حمل و نقل درآید. برای چندین دهه سنگاپور موفق شد تا شرکت های خارجی را برای سرمایه گذاری و انجام فعالیت های خود در این جزیره به طرف خود جلب کند. به دلیل نیروی کار ارزان قیمت و کیفیت بالا در تولید به انجام رسید. وجود وسائل ارتباطی و مخابراتی با پهنای باند بالا موجب تحریک بازرگانان و قسمت های تجاری در سنگاپور شد. به طوری که مهندسان، طراحان، بازاریاب ها و کارکنان فنی یک شرکت می توانند از طریق کنفرانسی ویدیویی، دسترسی الکترونیکی به مدارک از طریق رسانه ها، پست الکترونیکی و ... با هم تشریک مساعی و همکاری کنند و حتی اگر اقیانوس ها از هم دور باشند با هم ارتباط نزدیک و تنگاتنگی داشته باشند. یک طیف وسیع از سرویس ها و خدمات مشاوره ای و تحصیلی بدون نیاز به سفرهای وسیع و یا برپایی دفاتر و شعب دفاتر شرکت ها در جزیره برپا شده و این زیربنای اطلاعاتی فرودگاه ها و بنادر کشتیرانی سنگاپور را قادر می کند که سرمایه گذاری مجددی در زمینه حمل و نقل کالاها و مسافران انجام شود.

2-    بهبود کیفیت زندگی

سنگاپوری ها از طریق استفاده از فناوری در جهت کاهش و یا ساده تر کردن کارهای روزمره وقت‏گیر، زمان فراغت بیشتری در دسترس دارند. تقریبا تمامی معاملات دولتی از طریق رایانه ها و شبکه های مخابراتی انجام می گیرد.

پذیرش و ثبت نام مدارس، پرداخت مالیات، دریافت درخواست نامه ها و موافقت نامه ها، پرداخت قبوض خدماتی و ... همگی به صورت الکترونیکی انجام می پذیرد.سنگاپوری ها و توریست ها می توانند از سیستم های اطلاعاتی چند زبانه برای اطلاع از زمان برنامه های فرهنگی مختلف و تهیه بلیط و ... استفاده کنند. تراکم و شلوغی جاده ها با الکترونیکی کردن کنترل ترافیک و سیستم های پرداخت عوارض رفع می شود. هر شخص یک کارت هوشمند را که حاوی اطلاعات ضروری درباره وضعیت سلامتی و نیازهای پزشکی اوست با خود حمل می کند. و ....

3-    تقویت موتور اقتصادی

جستجوی ثروت در حال حاضر به جستجوی اطلاعات تبدیل شده است. در این جزیره شرکت های بخش تولید برای هماهنگ کردن فعالیت های خود به صورت الکترونیکی به تبادل اطلاعات می پردازند. با استفاده از یک چنین شبکه هماهنگی تولیدکنندگان کالا می توانند تولید و توزیع کالا برای مصرف کنندگان را همزمان نمایند و همچنین شکل و نوع تولید را با توجه به نیازهای مصرف کنندگان انجام دهند و تناسب های اقتصادی را حفظ کنند. در بخش تجارت، سنگاپور سیستم تجارت شبکه ای موفق خود را به یک سیستم وسیع و گسترده تری تبدیل کرده که تمام اعضای کمیته های باربری را به هم ارتباط می دهد و به شرکت های کشتیرانی، مسولان و انبارداران حمل و نقل دریایی، باربران، خطوط هواپیمایی، بانک ها، قسمت های گمرکی و صنعت هواپیمایی و مسوولان فرودگاه ها این امکان را می دهد که فرم ها و کالاهای اداری خود را به صورت الکترونیکی تکمیل و ارسال کنند. استاندرارد کردن رویه ها و انتقال متقابل اطلاعات موجب خواهد شد که شرکت ها برای حضور و اعلام پیشنهاد برای پروژه های بین المللی با هم شریک شوند.

4-    ارتباط محلی و جهانی اجتماعات

هدف اصلی IT2000 ایجاد یک سری شبکه های رایانه ای از طریق خطوط تلفن است که از شبکه های اجتماعی و مدنی در سطح اجتماعات محلی حمایت و پشتیبانی می کند. هر کدام از اجتماعات و کمیته ها از طریق داوطلب شدن خودشان تعیین می شوند و امکان دسترسی اقتصادی به یک محدوده وسیعی از خدمات مثل پست الکترونیکی، بولتن های خبری، گفتگوی الکترونیکی و کنفرانس ویدیویی را فراهم آورند. شهروندان می توانند از طریق پست الکترونیکی با متخصصان داوطلب در تماس باشند و در زمینه های پزشکی و یا قانونی با آنها مشورت کنند. آنها می توانند با نمایندگان برگزیده خود، مقامات شورای شهر و رهبران اجتماعات ارتباط برقرار کنند. شبکه های دیگری توسط دیگر NGO ها راه اندازی می شود. در دسترس بودن این شبکه ها باعث ترغیب مردم به شرکت فعال تر در فعالیت های اجتماعی شده که موجب همبستگی اجتماعی بیشتر درون جامعه می شود.

5-    افزایش قابلیت های افراد

آموزش و خلاقیت دو مشخصه جامعه هوشمند است. سنگاپوری ها چندین و چند بار در طول مدت کار خود به مهارت های جدید مجهز می شوند. این زبربنای اطلاعاتی این امکان را می دهد که افراد با سرعت دلخواه خودشان به یادگیری بپردازند و مکان و زمان آموزش را خودشان انتخاب کنند. افراد شاغل، خانه دار، شهروندان مسن و دیگران قادر خواهند بود که در برنامه های آموزشی متقابل از راه دور که کلاس ها و سخنرانی های بهترین مدارس جهان را به آنها ارائه می کند، شرکت کنند. کارآموزان می توانند در محیط های کار شبیه سازی شده اقدام به یادگیری مهارت های جدید کنند. و یک آرشیو ملی از رسانه ای نوشتاری و دیجیتال و فیلم ها تشکیل می گردد. و همچنین به افرادی که دچار نقص عضو هستند با فناوری های تطبیقی کمک خواهد شد.

 

 - برای پشتیبانی از هدف کلی پرورش صنعت فناوری اطلاعات محلی و توسعه تجارت از طریق فناوری اطلاعات و کاربردهای آن هفت عامل اصلی مشخص شده است:

1-    صنعت فناوری اطلاعات

2-    کاربردهای فناوری اطلاعات

3-    نیروی کار فناوری اطلاعات

4-    فرهنگ فناوری اطلاعات

5-    خلاقیت و نوآوری

6-    هماهنگی و همکاری

7-    زیربنای مخابراتی اطلاعاتی

شکل ذیل پیشنهاد می کند که سنگاپور یک رویه دوگانه افزایش عرضه و تقاضا را در سیاست های ملی فناوری اطلاعات خود پیش بگیرد.

 

در شکل ذیل سیاست های سه گانه ملی فناوری اطلاعات در سنگاپور را نشان می دهد. این برنامه ها پیشنهاد می کنند که استفاده از فناوری اطلاعات در وزارتخانه های دولتی در طول زمان از طریق پرورش قابلیت های فناوری اطلاعات به طور محلی که موجب افزایش تصاعدی تولیدات فناوری اطلاعات می شود تا سنگاپور به سمت تبدیل شدن به یک جزیره هوشمند یعنی جایی که فناوری اطلاعات به تمامنی ارکان جامعه رسوخ کرده حرکت کند.

 

 

 

 

  مکان و زمان در جزیره هوشمند

IT2000 پارامترهای زمان و مکان را در جزیره هوشمند منحرف و متحول کرده است و زندگی فضای خیالی جدید در یک سری مکان ها و فضاهای متداخل که شامل خانه ها و ساختمان های هوشمند، شرکت های مجازی، بازارهای الکترونیکی، شهرهای فناوری اطلاعات و منطقه های داخلی مختلف شده است.

نظریه ارویل در 1992: هیچ ملتی نمی تواند در آنده امیدوار به پیشرفت باشد مگر این که درگیر شبکه ها شود و شهروندان آن برای استفاده از شبکه آزاد باشند. یک ملت تنها در صورتی می تواند از این راه به سمت موفقیت حرکت کند که دولت از کنترل خود بر جریان اطلاعات صرف نظر کند.

جی کوایر در 1987: هوشمندی اجتماعی یک ملت قابلیت درک و تفسیر محیط، یادگیری سریع فرصت ها و تهدیدها و استفاده از دانش برای تطبیق دادن و اصلاح کردن خود و محیط می باشد.

 

 

منابع: آشنایی با کشور سنگاپور – نشریه فرهنگ و پژوهش – اردیبهشت 1384

IT 2000 : سنگاپور جزیره هوشمند، چشم اندازی به پیشرفت های آتی فناوری اطلاعات، فرزاد رحمانی، پژوهشگاه الکترونیک ایران – منتشر شده در همایش نقش فنتاوری اطلاعات در اشتغال

بررسی مبانی شهر الکترونیک و مطالعه تطبیقی چند شهر الکترونیک جهان، امیر البدوی، امیرحسین قپانچی